De kudde past zich aan: een nieuwe overlevingsstrategie

Nadenken over overleven

Reflectie is goed. Over het leven en over jezelf. Ik zit in zo’n reflectieve periode en kijk af en toe terug (hoewel ik me ook wel kan vinden in de uitspraak van Edna ‘E’ Mode uit The Incredibles: “I never look back, darling. It distracts me from the now.”). Daarbij ontdek ik waarom ik doe wat ik doe in het leven. Ja echt, zo diep gaat het. En dan vraag ik me ook af: hoe overleef je in tijden van crisis, of die nu financieel of emotioneel is?

Een middelmatig kind

Bij zo’n zoektocht ga je terug naar de basis, naar je gevoelens, je zelfbeeld. Ik vond mezelf altijd middelmatig. Ik kon aardig zingen, maar deed er niets mee. Ik was leuk met kinderen, maar heb ook dat niet in mijn voordeel kunnen gebruiken. Het duurde lang voordat ik mijn ‘roeping’ vond. Ik leek voor elk beroep wel een geschikte eigenschap te hebben, maar ik miste dan weer zoveel andere. Als ik niet voor de liefde naar Frankrijk was vertrokken, waar ik mijn talenkennis goed kon gebruiken, was ik misschien wel huismoeder geworden.

Pesten

Ik wilde bijzonder zijn, anders. Maar anders zijn, mag dat wel? We zeggen dat iedereen zichzelf moet kunnen zijn en we lijken het zelfs aan te moedigen. Toch zijn er volop signalen dat onze samenleving het liefst mensen die ‘anders’ zijn buitensluit. Dat begint al op school. Er is momenteel veel over te doen: tv-programma’s, discussies over cyberpesten, enz. Maar pesten gebeurt al sinds jaar en dag. En alle smoezen zijn goed: een grotere neus, een andere naam – dat hoeft niet eens Poepjes te zijn; ik werd Baviaan genoemd – of je niet durven aansluiten bij de groep.

Doe maar gewoon

Waarom accepteren we eigenlijk niet dat iemand anders is? Willen we politiek correct zijn? Ons anders voordoen dan wat we werkelijk van binnen voelen? Zijn niet degenen die eerlijk zijn tegen zichzelf (en daardoor misschien ook vaker tegen anderen) ook degenen die zich anders durven kleden en gedragen? “Pff, moet je díe zien.” “Doe maar gewoon, joh.” Is het overlevingsdrang? Zijn die oergevoelens dan werkelijk zo diep geworteld? Het lijkt er namelijk op dat we nog altijd de kudde nodig hebben om te overleven. En dat terwijl onze maatschappij steeds individualistischer wordt.

Behoefte aan de groep

In alle hoeken van de samenleving draait het steeds meer om de individu, de single, de zzp’er… Zeker, die éénpitters zoeken elkaar ook op, maar dat is omdat we niet anders kúnnen. Alleen kun je niet overleven. Je kunt je eigen voedsel vinden, je eigen potje koken. Ja, zelfs seks hebben kan alleen (voortplanten dan weer niet). Maar we moeten ook allemaal van tijd tot tijd worden aangeraakt. Menselijke warmte is een must. Communiceren, hoe slecht we dat ook doen, hoort bij de overlevingsstrategie. En om in een groep te passen, is het goed om hetzelfde te zijn als die groep. Anders begrijpt men je niet.

De rollen omdraaien

Wordt het niet eens tijd dat de groep zich ook eens gaat aanpassen aan het individu? Wat ik daarmee bedoel is dat je elkaar de tijd moet gunnen om de ander beter te leren kennen. Als je werkelijk weet wat iemand beweegt, dan doet het ‘anders zijn’ er niet meer toe, dan zie je die grote neus of die gekke kleren niet meer. Uiteindelijk kan de groep ook niet overleven zonder het individu.

Kameleon

Met mijn middelmatigheid, die me lange tijd dwarszat, raak ik geleidelijk vertrouwd. Misschien maakt het feit dat ik me ermee verzoend heb me juist weer bijzonder. Of misschien ben ik niet kleurloos, maar ben ik een kameleon. Ja! Ik heb alle kleuren in mij en pas me aan mijn omgeving aan. Is dat niet de ultieme overlevingsstrategie?

Wat is jouw overlevingsstrategie?

Om te eindigen met een vrolijke noot zijn hier twee filmpjes over anders zijn (resp. 4 min en 2.45 min):

 

FWB: vrienden met voordelen

Ik geef toe dat ik er tot voor kort nog nooit van had gehoord, maar de ‘vriendschap met voordelen’ – in het Engels Friends With Benefits genoemd – schijnt steeds populairder te worden. Hoe komt dat? Is het een relatie of een vriendschap? En het klinkt wel goed, maar wat zijn die voordelen nou precies? En zijn er ook nadelen? Ik was nieuwsgierig en heb wat onderzoek gedaan.

Liefde

Bij de, complexe, romantische liefde komen volgens de psychologie twee ontwikkelpatronen kijken: a) waardering – positieve beoordeling van persoonlijke eigenschappen, en b) aantrekkingskracht – de uiterlijke kenmerken. Bij het eerste patroon is vriendschap de basis, bij het tweede een seksuele relatie. Bij romantische liefde worden de twee op een intieme manier gecombineerd. Daarbij gaat het om het intens om elkaar geven en jezelf aan elkaar verbinden voor een, hopelijk, langdurige relatie.

(H)echte vriendschap

Vriendschap is ook geen vluchtige relatie; niet al onze kennissen worden ook vrienden. Bij vriendschap gaat het meestal ook om een langere periode en om een diepere verbinding, net als bij liefde. Maar bij een vriendschap is er minder intimiteit dan bij een romantische liefde.

Vriendschap+

Behalve een seksuele verhouding, vriendschap en romantische liefde is er nog een andere mogelijkheid: een soort ‘vriendschap Plus’ of zoals de Amerikanen het noemen: ‘Friends With Benefits‘ (FWB), een vriend met een voordeel. Zo’n relatie vind je vaak bij twintigers, maar het komt ook bij andere leeftijdsgroepen voor.

FWB – seks met diepgang

Bij een ‘vriendschap met voordelen’ zijn de vriendschap en de voordelen niet per se exclusief en gaat het vaak om seks met wat meer ‘diepgang’. De band en toewijding zijn minder diep dan bij een romantische liefde, maar dieper dan bij alleen seks. Vaak zijn de partners eerst vrienden of geliefden geweest voordat ze FWB worden, maar een vriendschap met voordelen kan ook ontstaan vanuit een fijne one night stand (liefje voor één nacht). Seks tussen vrienden met voordelen is een terugkerend iets en heeft meer intimiteit dan een one night stand, maar de seks is niet die van een romantische liefde.

Wel de lusten, niet de lasten

Zo’n relatie heeft dus de voordelen van een goede vriendschap met seksueel genot, maar zonder het emotionele ‘gedoe’ en de verplichtingen die bij een romantische liefde horen. De nadelen zijn dat er een aantal dingen van de romantische liefde ontbreken, vooral de continue en diepe band met elkaar. De partner in een vriendschap met voordelen is niet altijd de belangrijkste in het leven van de ander.

Bindingsangst

Een van de redenen voor het aangaan van een vriendschap met voordelen is de angst om een verbintenis aan te gaan, want de grenzen zijn dan niet duidelijk afgebakend; het is behoorlijk vrijblijvend. De (quasi) afwezigheid van verplichtingen kan leiden tot minder passie en intimiteit. De wens om overal een graantje van mee te pikken, komt de voordelen vaak niet ten goede. En een belangrijk aspect van vriendschap, dat vaak juist ontbreekt bij een vriendschap met voordelen, is openheid. Ook al lijkt het of je overal met elkaar over kunt praten, het vrijblijvende seksuele aspect voorkomt nu juist dat je open bent over je belangrijkste seksuele relatie.

Tijdelijk en voorwaardelijk

Hoewel er aan zo’n relatie ogenschijnlijk geen verplichtingen vast zitten, willen de partners toch graag voelen dat ze op een of andere manier bijzonder zijn voor elkaar. Daarom zijn er soms toch voorwaarden aan verbonden. Bovendien kan het vervelend zijn om meerdere FWB’s te hebben die elkaar kennen. Mensen willen niet altijd alles van elkaar weten. Een FWB is niet De Ware Jacob, maar kan in sommige situaties gewoon (even) de juiste persoon zijn. Het tijdelijke aspect van een vriendschap met voordelen is nogal complex. Het is in ieder geval langduriger dan een one night stand en meestal, maar niet altijd, korter dan echte vriendschap. De band van een vriendschap met voordelen is tijdelijk en voorwaardelijk; een van de partners (of beide) wil geen diepere relatie, al dan iet in afwachting van een andere (‘ware’) partner.

Toch naar meer?

Als de band goed is, kan het zijn dat hij uitgroeit tot een romance. Als slechts een van de twee verliefd wordt op de ander, dan is er een probleem. Hij of zij zal de gestelde vriendschapsgrenzen overschrijden en zich gaan gedragen als een geliefde. Als het niet wederzijds is, kan dat pijnlijk en zelfs destructief zijn. Maar het ‘upgraden’ van een vriendschap met voordelen betekent hoe dan ook juist afzien van die voordelen en maakt in feite een eind aan juist die vrijblijvendheid waar je van hield en waarvoor je koos. Daarom is een vriendschap met voordelen vaak heel mooi in theorie, maar pakt die in de praktijk vaak heel anders uit.

 

 

Filmtips:

Friends with benefits, een Amerikaanse romcom met o.a. Justin Timberlake in de hoofdrol.

When Harry met Sally gaat vooral over de vraag of mannen en vrouwen vrienden kunnen zijn zonder seks te hebben (met de beroemde scene waarin Meg Ryan een orgasme faket); een van mijn favoriete romcoms.

(Bron o.a. Psychology Today)