Dit is deel 8 van een serie legendes van Parijs.
Catacomben…
Ondergronds
Het woord alleen al maakt nieuwsgierig of geeft je misschien zelfs koude rillingen. De catacomben zijn omgeven door een sfeer van mysterie, knekels en hersenschimmen. Maar wat weten we ervan?
Parijzenaars weten dat hun stad een gatenkaas is, maar velen zouden het liever verbloemen. Parijs bevindt zich bovenop zo´n 350 kilometer ondergrondse galerijen, als een enorme stad op palen.
De cata’s
Dit enorme labyrint wordt ook wel – heel poëtisch, maar onterecht – de catacomben genoemd en strekt zich uit onder een groot deel van de linkeroever (Rive Gauche: van Odéon tot het Parc Montsouris) en een deel van de rechteroever (Rive Droite: Montmartre, Belleville en Ménilmontant). Pak je zaklantaren en volg de gids: we maken een ‘historisch’ tochtje door de ‘cata’s’!
Bezocht door koningen
Vanaf het moment dat ze werden aangelegd, vormen de Catacomben van Parijs een bron van nieuwsgierigheid. We weten zelfs dat Karel X er in 1787 afdaalde in gezelschap van zijn hofdames. En in 1860 gaat Napoleon III naar beneden met zijn zoon!
Steengroeven
Maar wat is de oorsprong van dit netwerk van ondergrondse galerijen? Het antwoord is simpel: steen. Sinds de Gallo-Romeinse tijd hebben de Parijzenaars het materiaal voor hun huizen uit de grond gehaald. De catacomben van Parijs zijn niet minder dan een deel van de vroegere steengroeven die zich uitstrekten over een groot deel van de (ondergrondse) stad.
Kerkhof
Macaber
Maar de naam catacomben is in het geval van Parijs niet terecht. In werkelijkheid gaat het namelijk om meer dan een knekelhuis. Jawel, hier liggen de beenderen van 6 miljoen mensen afkomstig van de sinds 1786 geruimde Parijse begraafplaatsen en van graven uit kerken.
Mei 1968
Tegenwoordig kan iedereen een bezoek brengen aan de ‘officiële’ catacomben bij Denfert-Rochereau. Maar dat is slechts een klein deel van de 350 km aan galerijen verborgen onder de stad… en daar begint het avontuur. De catacomben verhullen een complete parallelle wereld. Voor velen zijn ze een Parijse fantasie; zeker sinds de jaren 70 toen de ‘cata-gekte’ zijn hoogtepunt bereikte. In 1968 maakten studenten er overigens gebruik van om de ME te ontlopen, en je verschuilen in de catacomben werd bijna een gewoonte, net zo gevaarlijk als verboden.
Cultstatus
Sinds de jaren 80 hebben de catacomben een soort cultstatus gekregen en is er zelfs een kunstvorm ontstaan: inrichting en decoratie van zalen, beeldhouwwerken (er zijn zelfs miniatuursteden uitgehakt uit de rotsen), grafische voorstellingen en fresco’s. Maar de toename van het aantal bezoekers heeft zijn keerzijde. Zo kreeg de politie klachten dat cata-liefhebbers (catafielen) in de catacomben zijn lastiggevallen.
Gewone mensen
De Inspection Générale des Carrières (Inspectiedienst van de steengroeven) grijpt naar drastischer middelen. In 1981 infiltreert de inlichtendienst een groep cata-gekken om ze beter te leren kennen. Men komt erachter dat het niet gaat om een bende of een sekte. Er zijn geen zwarte missen, er is geen drugshandel. Het zijn niet meer dan een paar ‘cata-fanatici’ met een passie voor een miskend erfgoed.
Het rijk der doden
Cata-gekte
Om problemen te voorkomen, worden de galerijen vanaf de jaren 90 door de politie geblokkeerd. De cata-gekken, waarvan er eind jaren 70 zo’n duizenden zijn, zijn begin jaren 90 nog slechts met een man of 300. Maar het zijn hartstochtelijke aanhangers. Je moet wel een beetje gek zijn om de ME, ongelukken, nare ontmoetingen en rattenziekte te omzeilen.
Een pittige tocht
Het interessantste deel van de catacomben bevindt zich vandaag de dag onder het 14e en een deel van het 13e arrondissement. Maar helaas, het is niet iedereen gegeven om af te dalen in de ‘onofficiële’ catacomben: je moet honderden meters lang gebukt lopen met een zaklantaren. Je moet door nauwelijks begaanbare kruipgaten kronkelen en je een weg banen door overstroomde galerijen waar het water soms tot aan je middel komt… echt geen lolletje.
Dieper dan de metro
Je bevind je zo’n 20 meter onder de grond, dieper nog dan de metro en de riolering. Het is er een graad of 12 en muisstil. Het is een compleet andere wereld. Je stuit er op oude schuilkelders, Duitse bunkers, knekelhuizen en bronnen… Bepaalde ruimtes zijn al twee eeuwen oud, zoals het graf van Philibert Aspairt, de portier van het Val-de-Grâce ziekenhuis, die in 1793 de weg kwijtraakte in het onderaardse.
Feestlocatie
Tot de bijzondere ruimtes behoort ook Zaal Z met zijn welgevormde en verstevigde gewelven, geïnspireerd op de Romaanse kunst. Zaal Z is een favoriete feestlocatie van de cata-gekken. Een naam die ook vaak terugkomt is ‘het strand’. Dit is een ruimte die pas een jaar of twintig geleden is aangelegd en waar zand op de grond ligt. En ten slotte kan men niet afdalen in de cata’s zonder een bezoek te brengen aan ‘het kasteel’. Deze enorme ruimte is versierd met waterspuwers en er staat een ronde tafel met banken eromheen. Er is een miniatuur fort gebeeldhouwd en in het midden hangt een ijzeren kroonluchter.
Kruip-door-sluip-door
Een bezoek aan de catacomben is geen bezoek aan het park. Je hebt een paar oriëntatiepunten nodig om er weer uit te komen… en levend, graag! Om de catacomben te bezoeken, moet je rekening houden met een wachttijd: er kunnen slechts 200 bezoekers tegelijk naar beneden.
Lees ook de andere Parijse legendes: deel 1 over de bloeddorstige banketbakker, deel 2 over het Spook van de Opera, deel 3 over de Engel van de Bastille, deel 4 over Le Lapin Agile, deel 5 over de metromoord, deel 6 over een krokodil in het riool en deel 7 over de spookstations van de Parijse metro.
Squiggles 